BETHUNE

BETHUNE

Het handelsarchief van de linnenhandel "Bethune & Fils" te Kortrijk, ca. 1750-1800

De BETHUNE-databank is gebaseerd op het archief van de handelsfirma “Bethune & Fils” en bevat zowel gegevens over de boekhouding van het bedrijf als de nagenoeg complete bilaterale correspondentie van het bedrijf tijdens de opgangsfase in het Ancien Regime en de crisisjaren na de Franse Revolutie, met name de periode 1750-1800.

Infofiche

Titel: Het handelsarchief van de linnenhandel “Bethune & Fils”

Auteur: Dr. Annik Adriaenssens

Populatie/Onderwerp: textielhandel

Regio: Europa

Periode: 1750-1800

Aantal eenheden: 25 000

Aantal variabelen: 1 300

Formaat: CSV, XLS, PDF

Toegankelijkheidsgraad: Geen beperkingen bovenop de algemene gebruiksvoorwaarden van het Queteletcentrum.

Context van de databank

De BETHUNE-databank werd opgesteld door Annik Adriaenssens in het kader van het doctoraatsonderzoek “Van laken tot linnen: de textielhandel Bethune & Fils, tweede helft achttiende eeuw. Een analyse op basis van het bedrijfsarchief” (promotor Prof. Dr. Isabelle Devos).

Het archief van “Bethune & fils” was – hoewel het een zeldzaamheid is in West-Europa – nog nooit ten gronde geanalyseerd. Het onderzoek van Adriaenssens bleek bijzonder verhelderend op tal van vlakken, want de firma verkocht bij haar opstart als detaillant allerlei stoffen aan een lokaal cliënteel, maar stapte omstreeks 1768 over op de exclusieve groothandel van linnen aan buitenlandse handelaars.

De BETHUNE-databank geeft bijgevolg zicht op allerlei aspecten die bij het handeldrijven in textielwaren in de 18de eeuw kwamen kijken. De databank bevat informatie over aan- en verkoop, lokale en internationale leveranciers en klanten, de jaarlijkse omzet, de schuldenlast, en verdere achtergrondinformatie.

De databank is nuttig voor onderzoekers die de textielnijverheid en -handel in de tweede helft van de 18de eeuw binnen een bredere socio-economische context willen bestuderen. Evengoed bevat de databank een schat aan praktisch-technische informatie op het vlak van de textielhandel in die tijd. Bovendien biedt zij informatie over hoe handelskapitalisten zich tot moderne ondernemers ontpopten en wat voor uitdagingen zij daarbij moesten overwinnen. Wat waren hun motieven? Hoe gingen zij feitelijk te werk? En hoe slaagden zij erin een succesvolle handel op te bouwen, ondanks de beperkingen die eigen waren aan hun tijd?

Welke gegevens vind je in deze databank?

De BETHUNE-databank is gebaseerd op het archief van “Bethune & Fils”. Gezien de firma aanvankelijk uiteenlopende soorten stoffen verkocht, bulkt de databank van gegevens over wollen lakens en gemengde stoffen, die zowel vanuit het binnen- maar vooral vanuit het buitenland werden ingevoerd.

De bewaarde boekhouding bevat aankoop- en verkoopregisters, memorialen, journaals en grootboeken, die zicht geven op de soorten stoffen die werden ingetrokken, maar ook op de hoeveelheden die per soort werden omgezet. De databank lijst de prijzen van de stoffen op en bevat informatie over wat het kostte om stukken in te voeren en van bij de diverse leveranciers over land of over zee naar Kortrijk te transporteren. Overzichten van de leveranciers en van de klanten schetsten het bedrijfsprofiel, tot en met de schuldenlast die met een lokaal kleinhandelspubliek verbonden was.

De databank bevat nog uitgebreidere data met betrekking tot de linnenhandel, vermits het hier een regionaal artikel betreft, dat op de verschillende lijnwaadmarkten in West- en Oost-Vlaanderen werd aangekocht bij honderden producenten. De aankoopregisters zijn dermate gedetailleerd dat we er uit kunnen leren op welke breedtes en lengten de toiles werden geweven, hoeveel ze kostten en wat er voor het bleken, appreteren en verpakken moest worden betaald.

De aankoopboeken en de integraal behouden verkoopregisters vertellen ons hoeveel stukken linnen er jaarlijks werden omgezet. Gekoppeld aan de achtergrondinformatie uit de correspondentie is het ook mogelijk in te schatten hoeveel stukken lijnwaad de firma via smokkel naar Frankrijk versaste.

Wat de linnenklanten betreft, die hoofdzakelijk uit Frankrijk en Spanje afkomstig waren, bevat de databank overzichten per firma, per stad en per periode, zodat de evolutie van het klantenbestand “Bethune & Fils” duidelijk wordt.

De database bevat twee onderdelen, waarvan het volledige overzicht opgenomen werd als Appendix in Adriaenssens, Annik. “Van laken tot linnen.” Onuitgegeven doctoraatsverhandeling Universiteit Gent, 2016, pp. 1293-1294.

1. Een eerste luik heeft betrekking op de boekhoudingsbestanden uit de diverse registers. Zij vallen uiteen in twee delen volgens de twee bedrijfssectoren en behelzen aldus enerzijds de handel in wollegoederen en anderzijds de linnenhandel.

Handel in wollegoederen
Dit deel van de databank bevat overzichten van:
– Aankopen in het algemeen
– Aankopen per jaar
– Aankopen per correspondent
– Aankopen per soort stof
– Gerealiseerde omzet op basis van de aankopen
– Gekende verkopen, de aankoopprijzen en de transportkosten
– Wollegoederenklanten, met de oplijsting van de afbetalingsschema’s die zij erop nahielden

Linnenhandel
Voor de linnenhandel zijn er overzichten gemaakt van
– Aankopen in linnen
– Leveranciers per gemeente
– Het soort bleekwerk dat werd uitgevoerd
– De verkoop van linnen, met overzichten per jaar en per regio
– De lengte van de stukken
– Linnenprijzen
– Bleekprijzen
– Omzet gerealiseerd in linnen
– Een inschatting van het aantal naar Frankrijk gesmokkelde stukken
– Linnenklanten chronologisch
– Linnenklanten alfabetisch
– Linnenklanten per stad
– Linnenklanten per periode
– Linnenklanten per firma
– Vrouwelijke linnenklanten

Wat transport betreft geeft de databank de gekende expediteurs en voermannen die voor Bethune werkten mee.

Tenslotte werd ook de balans opgemaakt van de schuldenberg waartegen de firma aankeek na het uitbreken van de Franse Revolutie.

2. Het tweede luik bevat de samenvattingen, gekend als regesten, van de tienduizenden brieven in het handelsbestand. Zowel de inkomende als de uitgaande brieven staan hierin per correspondent thematisch gebundeld.

Hoe kan je gegevens uit de databank gebruiken?

De BETHUNE-databank wordt beheerd door het Queteletcentrum. Personen geïnteresseerd in het gebruik van gegevens uit deze databank richten een gemotiveerde aanvraag aan het Queteletcentrum (queteletcenter@ugent.be).

Publicaties op basis van BETHUNE

  • Adriaenssens, Annik. “Van laken tot linnen: de textielhandel Bethune & Fils, tweede helft achttiende eeuw. Een analyse op basis van het bedrijfsarchief”. PhD diss., Universiteit Gent, 2016.
  • Coessens,Ine, en Wim Heirman. “Statistische steekproefmethodes: Een handleiding tot statistisch verantwoorde selectie” . In Handboek Archiefbeheer in de praktijk 102 (dec. 2017): 1-44.